glasiyal jeomorfoloji ne demek?

Glasiyal Jeomorfoloji

Glasiyal jeomorfoloji, buzulların ve buz örtülerinin yeryüzü şekillerini nasıl oluşturduğunu ve değiştirdiğini inceleyen jeomorfoloji dalıdır. Bu alan, hem günümüzdeki buzulların etkilerini hem de geçmişte var olmuş buzullaşma dönemlerinin izlerini araştırır.

Temel Kavramlar ve Süreçler:

• Buzul Erozyonu: Buzulların hareketleri sırasında kayaçları aşındırması sürecidir. Bu aşınma, özellikle iki şekilde gerçekleşir:

  • Koparma (Plucking): Buzulun altındaki eriyen suyun kayaç çatlaklarına girerek donması ve donma-çözülme döngüsüyle kaya parçalarını koparmasıdır.
  • Aşındırma (Abrasion): Buzulun taşıdığı kaya parçalarının altındaki kayaç yüzeyini zımparalar gibi aşındırmasıdır. Bu süreç, Buzul Vadileri gibi karakteristik şekillerin oluşmasına neden olur.

• Buzul Taşınımı: Buzulların erozyonla kopardığı ve aşındırdığı malzemeyi taşıma sürecidir. Buzullar, çok büyük miktarda sedimanı uzun mesafelere taşıyabilir. Bu taşınan malzemeye Moren adı verilir.

• Buzul Birikimi: Buzulların taşıdığı sedimanı eriterek veya buharlaştırarak bırakmasıdır. Bu birikim, çeşitli şekillerde olabilir:

  • Morenler: Buzulun önünde, yanında veya altında biriktirdiği sediman yığınlarıdır. Yanal Moren, Orta Moren ve Terminal Moren gibi farklı türleri vardır.
  • Drumlinler: Buzulun hareket yönüne paralel uzanan, uzunlamasına tepeciklerdir. Oluşum mekanizmaları tam olarak anlaşılamamış olsa da, buzul akışı ile ilişkilidirler.
  • Eskerler: Buzulun içindeki veya altındaki eriyik su kanallarında biriken kum ve çakıl yataklarıdır. Buzul eridiğinde, bu yataklar yeryüzünde kıvrımlı sırtlar olarak kalır.
  • Kettle Gölleri: Buzul eridiğinde, buzulun içinde gömülü kalan büyük buz kütlelerinin erimesiyle oluşan çukurlarda biriken sulardır.

Buzul Jeomorfolojisinin Oluşturduğu Temel Yeryüzü Şekilleri:

• Sirkler: Dağlık bölgelerde, buzulların baş kısmında oluşan, yarım daire şeklindeki çukurlardır.
• Asılı Vadiler (Yamaç Vadiler): Ana buzul vadisine göre daha yüksekte kalan, küçük yan buzul vadileridir.
• Fiyortlar: Buzul vadilerinin deniz seviyesinin altında kalmasıyla oluşan, derin ve dar deniz girintileridir.
• Arete (Sırt): İki sirk arasındaki keskin sırtlardır.
• Horn (Buzul Piramidi): Üç veya daha fazla sirk tarafından çevrelenmiş, sivri tepeli dağlardır.

Glasiyal Jeomorfolojinin Önemi:

Glasiyal jeomorfoloji, geçmiş iklim değişikliklerini anlamak, günümüzdeki su kaynaklarını yönetmek ve doğal afet risklerini değerlendirmek için önemlidir. Buzulların erimesiyle ortaya çıkan yeni alanlar, madencilik ve turizm gibi ekonomik faaliyetler için potansiyel sunarken, aynı zamanda çevresel sorunlara da yol açabilir.